Relikwiarz jest to naczynie najczęściej w kształcie krzyża, puszki lub skrzyni, które służy do przechowywania doczesnych szczątków, czyli relikwii. Relikwiarz ma także inne znaczenie i w dzisiejszych czasach oznacza naczynie liturgiczne, które używane jest podczas odprawiania mszy. Skupmy się jednak na relikwiarzach oznaczających pojemnik na szczątki, gdyż ich historia oraz sposób ewolucji jest bardzo ciekawy. Obecnie relikwiarze są coraz mniej popularne, jednak dawniej każda osoba zmarła posiadała relikwiarz, który następnie zakopywało się razem ze zwłokami lub zamykało w grobowcu.
Relikwiarze były wykonywane z różnych materiałów, najczęściej taki, na które mogła sobie pozwolić osoba zmarła. Większość z nich wykonana była z metalu szlachetnego, a w bogatych krajach nawet z kości słoniowej. Pojemnik na relikwie często zdobiony jest malowidłami oraz kamieniami szlachetnymi.
Obecne relikwiarze najczęściej spotyka się w kształcie krzyża. Krzyże relikwiarzowe charakteryzują się wąskimi ramionami poszerzonymi na końcach na wzór odpowiadający kształtowi trefla. Relikwiarze stojące wizerunek Chrystusa mają umiejscowiony na rewersie, czyli na tylnej części, gdyż z przodu znajduje się miejsce na szczątki. Osoby z zasobnym portfelem mogą sobie pozwolić na krzyże relikwiarzowe bogato zdobione z przeróżnymi ornamentami. Najczęściej spotyka się kamienie oraz wszelkiego rodzaju złotnicze dekoracje. Mogą to być wyryte sceny przedstawiające Jezusa Chrystusa w otoczeniu ewangelistów lub Marię z Dzieciątkiem w asyście świętych dziewic. Jeśli ktoś sobie zażyczy, to może zostawić na krzyżu miejsce na dowolną inskrypcję. Za dawnych czasów zamiast sentencji pożegnalnych odnoszących się do Boga, wykonywano napisy funkcyjne oraz herby.
W dzisiejszych czasach relikwiarze produkowane są wyłącznie na zamówienie, a do ich produkcji używa się zaawansowanej technologii. Dawniej za całą pracę odpowiadał złotnik i wyłącznie od niego zależał wygląd relikwiarza. Równie popularne były relikwiarze w kształcie pojemnika lub skrzyni. One również charakteryzowały się wysoką jakością wykonania oraz dużą dbałością o detale. W historii w zależności od okresu, można spotkać się z różnymi formami relikwiarzy. Część z nich przybierała formę antropomorficzną, a więc zbliżona do części ludzkiego ciała. Równie często można było spotkać relikwiarze w kształcie księgi lub niewielkiego ołtarzyka.
Współczesne relikwiarze nadal są piękne, jednak nie mogą się równać jakością wykonania do swoich poprzedników na przykład z okresu romańskiego. W tamtych czasach przykładano zdecydowanie większą uwagę do jakości wykonania, obecnie zaś liczy się zdecydowana różnorodność. Ceny relikwiarzy są bardzo zróżnicowane. Za najprostsze, wykonane z materiału słabej jakości zapłacimy tylko piętnaście złotych. Pojemnik taki nie ma żadnych walorów artystycznych, ale dla osób, które nie zwracają na takie rzeczy uwagi, będzie to odpowiedni wybór. Znacznie większe i bogaciej zdobione, cenowo sięgają do kilku tysięcy złotych.
