Obrzędy pogrzebowe w starożytnej Grecji

Człowiek zawsze przykładał wielką wagę do odpowiedniego pochówku. Grecy w starożytności dopuszczali dwie jego formy – kremacja lub grzebanie zwłok. Jednak znacznie popularniejsza była ta druga forma. Wierzyli oni w życie po śmierci, tak więc liczne pozostałe po nich groby zawierały często bardzo bogate wyposażenie.

Kremacja stosowana była najczęściej w warunkach wojennych, gdyż dawała ona możliwość łatwiejszego transportu zmarłego i pochowania go w ojczystej ziemi. W sytuacjach gdy nie było możliwości organizacji zwykłego pogrzebu stosowało się najprostsze posypanie zwłok garścią ziemi, gdyż dopiero ten gest powodował przypisanie zmarłego do Hadesu.

Podobieństwa
Praktyką, która pojawiała się różnych kulturach było wkładanie do grobów ulubionych rzeczy zmarłego. W męskich grobach bardzo często znajdziemy broń, zaś w damskich biżuterię. Również pojawiały się elementy, które miały być pomocne w zaświatach, przykładowo moneta przeznaczona dla Charona. Elementem, który do dziś można spotkać w wyposażeniu greckich grobów są np. modlitewniki.

Drugim podobieństwem do innej kultury było stanie się nieczystym poprzez zetknięcie się ze zwłokami. Tak samo jak w kulturze żydowskiej. Z tego powodu przed domem ustawiane było naczynie z wodą, aby osoby odwiedzające mogły się obmyć czyli dokonać ablucji.

Pogrzeb
Dokładne opisy całego obrządku możemy znaleźć w znanych dziełach literackich takich jak np. „Iliada”. Całość może wydawać się nieco długa, jednak warto się z nią zapoznać gdyż zawarte są tam bardzo ciekawe obyczaje.

Gdy dochodziło do śmierci należało zamknąć oczy osoby zmarłej i podwiązać brodę. Kolejnym krokiem było umycie ciała oraz natarcie go olejkami. Konieczne było przyodzianie go w najlepsze szaty i udekorowanie kwiatami, aby następnie wystawić na widok publiczny. Po takim odpowiednim przygotowaniu nad zwłokami gromadziła się rodzina i przyjaciele. Wokół ustawiali się również śpiewacy oraz płaczki, których zadaniem było nadanie całości odpowiedniej atmosfery jęków, rozpaczy oraz lamentów.
Wystawienie zwłok trwało dobę. Następnego dnia dokonywano właściwego pogrzebu. Składał się on z :

Wyprowadzenia zwłok, Konduktu żałobnego na cmentarz,
Złożenie ciała do grobu ( w niektórych przypadkach po wcześniejszym spopieleniu na odpowiednio przygotowanym stosie.
Konieczne było aby uroczystość ukończona została przed wschodem słońca, aby nie narażać się na gniew Apollina (Heliosa). Mowy pogrzebowe wygłaszane były jedynie jeśli odbywał się pogrzeb zmarłego bohatera. W innych przypadkach nie miały one miejsca.

Trumny, urny
Ciała umieszczane były w specjalnie przygotowanych trumnach bądź urnach. Wykonywane skrzynie były najczęściej z kamienia, drewna – najczęściej cyprysu lub gliny. Urny natomiast z brązu lub gliny. W tak przygotowanym „pojemniku” układano ciało bądź prochy. Przygotowywano odmienne urny dla kobiet i mężczyzn. Tradycja pochówku musiała konieczne odróżniać poszczególne płci.

Przedmioty
Jeśli chowano trumnę to bezpośrednio w niej lub w samym grobie umieszczano wszelkie przedmioty bliskie osobie zmarłej. W przypadku kremacji układane były one na stosie razem ze zwłokami. Gdy wszystko zostało ogarnięte płomieniami dokonywano gaszenia za pomocą wody oraz wina. Wszystkie pozostałe szczątki, elementy, kości umieszczano w urnach, które następnie składano w odpowiednio przygotowanych grobach.

Większość przedmiotów układanych w grobach lub naczyń, w których dokonywano pochówku używanych było wcześniej w życiu codziennym. Niekiedy były jedynie odpowiednio ozdabiane. Tylko czasami produkowane były specjalne naczynia w związku z pogrzebem.

Dzieci
Małe dzieci chowano natomiast naczyniach ceramicznych przypominających wanienki, które służyły do mycia lub w amforach. W ich grobach również umieszczane były najbliższe danemu dziecku przedmioty, najczęściej różnego rodzaju zabawki. Ciała dzieci nie były palone.

Po pogrzebie
Gdy obrządek pogrzebowy dobieg końca zgromadzeni stopniowo się rozchodzili. Pierwsze cmentarz opuszczały kobiety, następnie mężczyźni. Natomiast na samym końcu płaczki. Następnie organizowana była stypa w domu żałobnym. Wygłaszana była tam mowa o osobie zmarłym, jednak nie zawierała ona jedynie pozytywnych rzeczy o zmarłym. Miała ona mówić jedynie prawdę.

Żałoba
Żałoba w zależności od części kraju trwała od 12 do 30 dni. W większości noszone były w tym czasie czarne lub ciemne stroje. Inaczej było w Argos, gdzie w czasie żałoby noszono białe ubrania.
W czasie rocznic lub różnego rodzaju świąt przy grobie osoby zmarłej składane były ofiary. Najczęściej były to wino, placki, miód, owoce czy mleko. Niemniej jednak w części państw zdarzały się krwawe ofiary.

Groby
W okresie egejskim pojawiają się w Grecji pierwsze budowle cmentarne. Pierwszym z nich są tolosowe, okrągłe groby, zwężające się ku górze. Drugie to groby izbowe, których struktura przypominała domy mieszkalne. Występowały również groby kopułowe. Budowle grobowe zniknęły w pierwszym tysiącleciu p.n.e. Pojawiają się jedynie nieliczne, w których dokonywano pochówków elity. We właściwe Grecji stosowane były powszechnie stele grobowe. Natomiast w Tesalii aż do V wieku przed naszą erą przetrwała tradycja wystawiania grobów kopułowych.
Wszystkie obrzędy pogrzebowe w starożytnej Grecji miały związek z wiarą w życie po śmierci. Grecy stawiali na odpowiednie traktowanie zwłok po śmierci. Miało to zapewnić spokój zarówno osobie, która odeszła jak i jej rodzinie. Konieczne było więc odpowiednie przygotowanie nieboszczyka do przejścia w zaświaty. Jeśli nie dokonywano kremacji konieczne było umycie i namaszczenie ciała olejkami, jak również odświętne ubranie. Przeprowadzano również rytualne oczyszczanie domu. Misy, które umieszczano przed domem ostrzegały przechodniów o „zanieczyszczeniu” natomiast bliskim pomagały się oczyścić ze swoistego skażenia, gdyż tak traktowano śmierć. Dopiero po przeprowadzeniu szeregu tych wszystkich obrzędów zmarły miał możliwość spokojnego odejścia w zaświaty.

Starożytna Grecja jest miejscem gdzie kształtowało się wiele obrzędów i tradycji jakie znamy dziś. Ich postępowanie nie jest dla nas szokujące, a nawet zrozumiałe, gdyż stanowi bazę do dzisiejszych obrzędów. Z całą pewnością można przyznać, że osoby zmarłe traktowane były tam z wielkim szacunkiem i wręcz czcią. Poznając te podwalinę dzisiejszych tradycji łatwiej nam zrozumieć skąd się wzięły i je zrozumieć.

Grecy dbali o obrządki pogrzebowe i silnie je celebrowali. Pochówki odbywały się podobnie jak dziś. Również urządzane były stypy i noszona żałoba. Również można znaleźć podobieństwa w odpowiednim przygotowywaniu zwłok do pochówku. My również dbamy aby były czyste i elegancko ubrane.

Wiara była ważnym elementem życia dla ludności starożytnej Grecji i w zgodzie z jej założeniami chowano zmarłych. Wprawdzie ich religia znacznie różniła się od tej w Polsce w dzisiejszych czasach jednak wiele aspektów pozostaje zbliżona. Człowiek i jego dusza pozostawali ważni nawet po śmierci. Poszukiwania pochodzenia rozmaitych obrzędów pogrzebowych obowiązujących dzisiaj należy zacząć właśnie w kulturze antycznej. To właśnie te czasy stworzyły mocną podwalinę naszych czasów.

Z całą pewnością ówczesnych ludzi charakteryzowała znacznie większa bogobojność niż dzisiejszego człowieka. Z tego faktu wynikają liczne praktyki, które miały uchronić ludzi przed złością bogów. Wiele nieszczęść, które dotykały przeciętnych obywateli jak i całe państwo przypisywano właśnie gniewowi bożemu. Z tego powodu ludzie szukali sposobów na ich zjednanie sobie. Niektóre zwyczaje były jedynie formą uspokajającą dla szarego człowieka. Jeśli dana osoba wiedziała, że dokonała wszystkiego zgodnie z wolą bogów nie czuła z ich strony żadnego zagrożenia.