Obrzędy pogrzebowe w starożytnym Egipcie

Ludność żyjąca w czasach starożytnych przykładała wielką uwagę do uroczystości pogrzebowych. Strach przed śmiercią jako nieokiełznaną siłą na którą nie ma się żadnego wpływu oraz rozmaite wierzenia prowadziły do powstania najróżniejszych obrzędów, których celem było zapewnienie zmarłym spokoju po śmierci jak również uchronienie przed nią oraz przed gniewem rozmaitych bóstw ludzi pozostających pośród żywych.

Balsamowanie
Na terenach należących do starożytnego Egiptu istniał swoisty kult ciała. Uznawane było ono za miejsce schronienia i odpoczynku dla duszy, która zgodnie z wierzeniami po odejściu człowieka z grona żywych przypominała z wyglądu ptaka. Sądzono, że będzie ona istniała również długo jak długo zachowa się ciało. Takie myślenie i wiara sprawiały, że na tych terenach ciała przed przystąpieniem do obrzędów pogrzebowych były poddawane balsamacji. Odpowiednio przygotowane mumię dopiero umieszczano w specjalnych grobowcach.

Jak przebiegała mumifikacja?
Aby dokonać balsamowania ciała, w pierwszej kolejności należało wyjąć z niego wszelkie wnętrzności poza sercem i umieścić je w urnach kanopskich. Kolejnym krokiem było balsamowanie i wypełnianie zwłok wonnymi i leczniczymi ziołami, czasem także trocinami, substancjami które chroniły ciało przed rozkładem oraz płótnami. Ręce oraz nogi wypychane były gliną i piaskiem. Dalej owijano je bandażami i przyozdabiano amuletami. Gdy mumia była już gotowa wkładano ją do kilku trumien. Jedną do drugiej. Każda z nich posiadała naniesiony wizerunek osoby zmarłej. Następnie umieszczano je w sarkofagu.

Podobizny zmarłych
Starano się aby ciało zostało zachowane możliwie jak najdłużej. Jednak na wypadek gdyby miało go zabraknąć w grobowcach umieszczano kamienne posągi stworzone na podobieństwo zmarłego. Miało to zapewnić miejsce duszy, w którym odpocznie w czasie swojego życia w Krainie Umarłych.

Biedni / bogaci
Starożytne społeczeństwo dzieliło się wyraźnie na klasy społeczne. Również w kwestii pochówku widoczne jest w Egipcie to rozdzielenie. Najbiedniejsi tworzyli groby swoich bliskich zmarłych w piaskach pustyni, zakopując ich ciała. Natomiast bogaci tworzyli wielkie grobowce, w pełni wyposażone.

W grobie
Do grobu koniecznie należało włożyć zwoje papirusu, na których umieszczone były odpowiednie zaklęcia, przepisy i modlitwy. Wierzono, że wystarczy aby zmarły je posiadał, a samo to zagwarantuje mu dotarcie przed Sąd Ozyrysa oraz do Krainy Umarłych. Zwoje te nazywane były Księgą Umarłych. Równie ważne było umieszczenie w grobie przedmiotów codzienne użytku, które mogą być niezbędne zmarłemu. Znajdywano broń, sprzęty, odzież, żywność, kosztowności, biżuterię. W dużych grobowcach należących do bogatych mieszkańców Egiptu umieszczane były kanapy i rozmaite wyposażenie domu lub nawet służba.

Sąd Ozyrysa
Losy duszy po śmierci uzależnione były od tzw. Sądu Ozyrysa. Serce zmarłego, które stanowiło siedzibę duszy musiało na specjalnej wadze Thota zrównoważyć piórko sprawiedliwości Maat. Jeśli tak się stało człowiek trafiał do Krainy Umarłych, jeśli zaś nie serce zjadane było przez demona, którego nazywano „zjadaczem serc”. Inne źródła mówią iż jeśli serce przeważyło szalę wagi to zostawało zjedzone przez demona jeśli zaś cięższe okazywało się piórko sprawiedliwości to dusze czekała nagroda.

Grobowce Faraonów
Starożytni władcy Egiptu wystawiali dla siebie i swoich rodzin niezwykle okazałe grobowce. Pośród tych najlepiej znanych należą piramidy oraz znajdująca się w Dolinie Królów nekropolia.

Rzeźby, reliefy
Stanowiły element zdobniczy grobowców. Przedstawiały bóstwa oraz faraonów. Ich przedstawienia w rzeźbie można było dokonywać w pozycjach siedzącej, stojącej bądź kroczącej. Ich postawa powinna być wyniosła oraz sztywna. W trakcie prezentowania ciała nie wolno było ukazywać ich starzenia się oraz wszelkich wad – miały ukazywać tzw. bezczasową młodość. Zabronione było również prezentowanie uczuć. Reliefy umieszczane były na ścianach kaplic grobowych. Były one swoją kompozycją zbliżone do malowideł ściennych – również prezentowane parami jeden nad drugim. Przygotowywano je w taki sposób aby osoba oglądająca miała możliwość zobaczenia jak najwięcej –oko widziane od przodu, głowa z profilu, tors z przodu, dolna cześć tułowia z boku, stopy bokiem.

Pogrzeb
Ciało w trumnie i sarkofagu kładzione było na specjalnym wozie, który ciągnęły woły – z wyglądu przypominał on łódź. W ten sposób zwłoki były transportowane na miejsce spoczynku. Trumna jechała na przedzie orszaku pogrzebowego, następnie kroczyła liczna rodzina zmarłego, jego znajomi i przyjaciele. Dalej szły najęte płaczki czyli kobiety, które swoim płaczem, lamentowaniem i smutkiem miały ukazywać cierpienie rodziny – były one specjalnie wynajmowane na okoliczność pogrzebu. Na końcu podążał kapłan. Tak przebiegający pochówek dotyczył jedynie bogatych Egipcjan. Biedniejsi ograniczali się do pochówku w piasku, który stanowił niemal równie skuteczne zabezpieczenie dla ciała co olejki stosowane do balsamowania. Ciało w grobie koniecznie musiało mieć twarz zwróconą w kierunku zachodnim.

Codzienne dary
Każdego dnia dla zmarłego ofiarowywane były jedzenie, woda ora wino. Wiara stanowiła iż dusza również potrzebuje się czymś żywić. Taki obrzęd był konieczny dla zachowania spokojnego spoczynku zmarłym jak i życia osobom, które pozostały wciąż na ziemi.

We wszystkie niezbędne dary można było zaopatrzyć zmarłego na dwa sposoby. Pierwszym było oczywiście przynoszenie konkretnych ofiar do jego grobowca czy grobu. Drugim natomiast Wypowiedzenie odpowiednich, magicznych zaklęć, których zadaniem była materializacja tychże ofiar. Nie było więc konieczności przynoszenia codziennie owych ofiar wystarczające było wypowiedzenie na głos właściwych formuł, które towarzyszyły ich przedstawieniom na ścianach grobowca.

Dusza
Zgodnie z wiarą Egipcjan dusza nie miała na stałe mieszkać w swoim doczesnym ciele lub posągu przygotowanym na jego wzór. Miały one stanowić dla niej coś na wzór sypialni, mieszkania. Natomiast ona mogła stale swobodnie przemieszczać się po świecie. Przeznaczone jej było przede wszystkim przebywanie na polach Jaru oraz towarzyszenie bogu słońca. Zachowywanie ciała stanowiło niejako gwarancję wiecznej egzystencji.

Mumia
Na przygotowanej mumii bardzo często umieszczane były maski grobowe. Pokazywały one idealnie rysy osoby zmarłej. Powszechne było również malowanie ich na złoty kolor, który stanowił boską barwę odrodzenia. Na zmumifikowanym ciele pojawiały się również różnego rodzaju plakietki, przedstawiające bogów, teksty odnoszące się do obrzędu balsamowania ciała, symboliki przejścia na drugą stronę oraz odrodzenia do życia wiecznego.

W kwestii pochówków w starożytnym Egipcie wyjątkowość zauważamy przede wszystkim w kwestii skali architektury pogrzebowej. Do dnia dzisiejszego zachowało się wiele imponujących budowli i nekropolii, które możemy podziwiać.

Grobowce Egipskie składały się z dwóch podstawowych części. Pierwszą była zlokalizowana pod ziemią komora grobowa, w której składano zmumifikowane ciało wraz z całym wyposażeniem. Drugą była komora w której składano ofiary dla zmarłego – świątynia grobowa lub kaplica ofiarna. Obie te części połączone były przez tzw. „ślepe drzwi”, znajdowały się one w ścianie izby, w której składano ofiary. Służyły duszy zmarłego do przemieszczania się do świata żywych w celu nawiązania kontaktu i przekazania wiadomości lub aby miał możliwość skorzystania ze składanych ofiar.
Egipcjanie silnie wierzyli w istnienie życia pozagrobowego. Stawiali sobie niezwykle istotne zadanie, którym było przygotowanie bliskiej osoby, która odeszła do życia w zaświatach i zapewnienie jej wszystkiego co może być jej potrzebne po tamtej stronie. W tej kulturze śmierć była rodzajem radosnego przejścia do wieczności. Jednak aby dostać się do szczęśliwej krainy umarłych rodzina zmarłego musiała dołożyć wszelkich starań, aby trafił on na sąd ostateczny Ozyrysa i aby dostał się do Krainy Umarłych i mógł osiągnąć spokój.